Blijvende gevolgen van een gebrekkige start?

Samenvatting

De positie van jongeren op de Nederlandse arbeidsmarkt is aan flinke veranderingen onderhevig geweest sinds de jaren zevenig van de vorige eeuw. Deze veranderingen betreffen niet alleen het werkgelegenheidsperspectief (Salverda, 2003), maar ook de werkzekerheid en kwaliteit van het werk (Wolbers, 2008). Een hoge (jeugd)werkloosheid, met name in het begin van de jaren tachtig, maar ook nu vanwege de recente kredietcrisis, hebben de roep om arbeidsmarktflexibilisering gestimuleerd. Als gevolg daarvan zijn verschillende vormen van flexibele arbeid (zoals tijdelijk werk) opgekomen (Kalleberg, 2000). Daarnaast heeft de globalisering bijgedragen aan de flexibilisering van de arbeidsmarkt (Castells, 2000). Zowel door het verspreiden van informatietechnologie als door reorganisaties van bedrijven is de vraag naar arbeid verschoven van laag- naar hooggeschoold werk. De toename van het aantal hooggekwalificeerde arbeidsplaatsen heeft echter de sterke stijging van het opleidingspeil van de (beroeps)bevolking als gevolg van de onderwijsexpansie niet kunnen compenseren, waardoor een toenemend aantal schoolverlaters terechtkomt in een baan onder hun niveau. De overscholing van (hoogopgeleide) jongeren heeft geleid tot een verdringingsproces, waarbij hoger opgeleiden de posities van lager opgeleiden innemen en laatstgenoemden naar nog lagere posities moeten uitwijken, dan wel werkloos raken (Wolbers, 1998). Met name in Nederland, waar werkgelegenheidsbeschermende wet- en regelgeving voor zittende werknemers strikt is, de vakbeweging nog steeds invloedrijk is en de meeste bedrijfstakken een cao kennen, hebben deze structurele arbeidsmarktontwikkelingen nadelige gevolgen gehad voor jongeren, omdat zij in hun positie als outsiders zonder relevante werkervaring wedijveren om de beschikbare banen met zittende werknemers (insiders) (De Vreyer et al., 2000).