Anders polderen – Lange termijn hervormingsbeleid in de veel-partijen-overlegeconomie

Samenvatting

De afgelopen jaren is de publieke ruimte van overleg tussen de regering en het maatschappelijk middenveld nieuw leven in geblazen. Dat is een belangrijke verklaring voor het opmerkelijk succes van het tweede kabinet-Rutte – een de facto minderheidskabinet – dat tegen de algemene verwachtingen in voor het eerst sinds het eerste kabinet-Kok (1994-1998) zijn termijn volledig zal uitzitten. Hierbij is een beroep gedaan op nieuwe vormen van sociaaleconomisch overleg. In het kielzog van het Sociaal Akkoord (het zgn. Mondriaan-akkoord) van april 2013 zijn de afgelopen periode hervormingsafspraken gemaakt op zeer verschillend beleidsdomeinen: het onderwijs, de woningmarkt, de gezondheidszorg, de industriepolitiek, en het energiebeleid. Bij de onderhandelingen over deze akkoorden, die worden gekenmerkt door een mix van bezuinigingen, compenserend sociaal beleid en investeringen, waren veel maatschappelijke organisaties betrokken, meer dan de gebruikelijke vertegenwoordigers van werknemers en werkgevers, alsook op sommige momenten de 'constructieve oppositie', in antwoord op de uitdagingen van strategische onzekerheid in economie, politiek, en maatschappij. De politieke paradox van deze praktijk van ad hoc, niet-hiërarchisch, en zeer gevarieerd cumulatief overleg en onderhandelingen met open, onzekere uitkomsten, is dat een kabinet met een smalle machtsbasis in een uiterst volatiel maatschappelijk vaarwater, in staat is geweest om een transformatieve hervormingsagenda te realiseren. De toekomst van deze nieuwe vorm van overleg is onzeker en enkele leidende vragen met betrekking tot bijvoorbeeeld de verhouding van vaste en tijdelijke banen op de arbeidsmarkt en de regionalisering van het arbeidsmarktbeleid zijn nog niet opgelost, maar een alternatief heeft zich nog niet aangediend.

Summary

Changing consultation – long-term policy transformation within a multi-party setting

Dutch socioeconomic concertation has experienced some transformative changes in its modus operandi in recent years, which has given the 'Polder Model' a new lease on life for the time being. Building on an older tradition of sharing political space with civil society organizations, the recent liberal-social democratic government coalition, with Mark Rutte at the helm (2012-2017), has been able to enact a surprisingly successful structural reform agenda in the aftermath of the global financial crisis. Governing in times of significant economic, social and political uncertainty, it is no mean feat that the Rutte II administration – de facto a minority government – is the first Dutch coalition to complete its term since the administration under Wim Kok (1994-1998). After the foundational Social Accord (the so-called Mondriaan Akkoord) in April 2013, a series of reform agreements were reached in the policy areas of education, housing, healthcare, industrial and energy policy. For each of these more meso-level accords, a variety of civil society organizations participated that were beyond the traditional social partners of business and labor. Over time these seemingly ad hoc, open and non-hierarchical agreements materialized in a trajectory of cumulatively transformative policy change. The political tactic of the Rutte II government stands out in comparison with the halcyon Dutch miracle era of the Polder Model in the 1980s and 1990. We explain the new modes of Dutch socioeconomic policy concertation and its political tactic as a kind of rallying around existing institutional arrangements to bring the contested political and social center together behind a major adjustment strategy, including retrenchment, compensatory social meas­ures and investments, when reform output and outcomes are fundamentally uncertain. Whether the new Polder Model will prove robust remains an open question. Recently, new multiple party covenants were negotiated in the textile and banking industry. Meanwhile a number of issues concerning regional labor market regulation and work-life balance reconciliation have yet to be resolved.