Samenvatting

In elke periode van grote technologische en organisatorische veranderingen komt de vraag op hoe die ogenschijnlijk autonome ontwikkelingen beïnvloed kunnen worden door de betrokkenen om kansen te benutten en risico's te verkleinen. Dat was zo bij de mechanisering en de fabrieks- en kantoororganisatie van ruim honderd jaar geleden, bij de automatisering in de jaren zestig, de micro-elektronica en robots in de jaren tachtig en nu weer bij de digitalisering, kunstmatige intelligentie en het Internet of Things. Hoe hebben sociale partners en overheid in het verleden geprobeerd de vormgeving van arbeid en technologie te beïnvloeden en hoe succesvol waren zij daarin? Directe beïnvloeding op organisatieniveau door werknemers en vakbonden is zelden gelukt, ondanks diverse pogingen. Wel succesvol waren ze in het bewaken van de randvoorwaarden van vernieuwing van arbeid en technologie, zoals werkgelegenheid, functiewaardering, werk- en rusttijden, kwaliteit van de arbeid, veiligheid en gezondheid. De overheid deed dat door wetgeving over sociale zekerheid, medezeggenschap en arbeidsomstandigheden, met subsidies voor het MKB en met onderzoek. In de huidige tijd leidt de discussie over nieuwe technologieën bij sociale partners en overheid ook tot nieuwe initiatieven op het gebied van sociale innovatie.

Summary

Decision authority regarding work and technology

How did social partners and government in the past try to influence the design of work and technology and how successful were they? This question already emerged as a consequence of classical analyses by Adam Smith, Karl Marx, Max Weber and Frederick Taylor. The article describes the actions and action logics of social partners and government in historical periods: the introduction of scientific management about a hundred years ago, automation in the sixties and seventies, microelectronics and robots in the eighties and nineties, and internet of things in the 20th century. The focus is mainly on the consequences for job design, preventing bad jobs and creating good jobs. It appeared that workers and trade unions had very little influence on job content and technology. Their attention is in particular for potential negative consequences such as unemployment, lower pay, job quality, and health & safety. The 'organisational choice' seems to be reserved to the management, supported by consultants and technology suppliers. The government provides social security and legislation on health & safety. However in some specific periods joint actions of social partners, government and research institutes succeeded in the dissemination of ideas and practices regarding workplace innovation. In the present time of many new technologies such programmes on national and sector level should be initiated again. Some sectors such as Logistics and Technical Installation already started.